Жас ұрпақты ұлттық құндылықтар негізінде тәрбиелеу бүгінгі күннің өзекті мәселесіне айналып отыр. Өйткені, бұл құндылықтар қазақ қоғамының өзегі болып табылады. «Кішкентай бала шыбық тәрізді, оны қалай майыстырсаң да өсе береді» демекші, балалық шақта тәрбиенің маңызы зор. Расында, балаға дұрыс тәрбие беру ұлттық құндылықтардан бастау алады. Ал, отбасында ұлттық құндылықтарды бойына сіңірген тәрбиемен өскен баланың тұғыры берік болады. Туған жердің ұлы ұғым екенін ұғынып, елінің қорғанына айналды. Ел боламын десең, бесігіңді билейсің.
Кең мағынада алып қарасақ, әр елдің, әр ұлттың өз мәдениеті, өз әдет-ғұрпы, салт-дәстүрі мен тәрбие жолы бар екенін білеміз. Халық тәлім-тәрбиесі – ғасырлар бойы саралану, туып-өсу, өркендеу, даму, ұрпақтан-ұрпаққа мұра болып жалғасып келе жатқан, осы халықтың ойы мен арман-мақсатын ұштастырып, күнделікті тұрмыс-тіршілігімен, шаруашылық кәсіптерімен, ұлттық тәрбиемен тығыз байланысты тарихи-мәдени мұра. Ғасырлар бойы жалғасып келе жатқан өзіндік тарихи тағылымдары, көзқарастары мен идеялары. Жазу, кескіндеме, оқулықтар, ауыз әдебиеті, ұлттық өнер оқу бағдарламалары, халықтың салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпы, бір сөзбен айтқанда мәдени мұрадан өз орнын табады. Ұлттық құндылықтарды озық өнегелі дәстүрсіз, ұрпақтар сабақтастығынсыз, өткеннің бай рухани мұрасын жинақтаусыз елестету мүмкін емес.
Рухани мұрамыз неғұрлым бай, мәдени мұрамыз, өткені мен бүгіні жан-жақты болса, өміріміздің мән-мағынасы терең, мақсатымыз айқын, ұлттық болмысымыз биік болған сайын ой-өрісі озық ұрпақты қалыптастыра аламыз.
Ата-бабаларымыз күмбірлеуді, қобызды, күміс күмбезді домбыраны, рухани жан дүниесін кейінгі ұрпақ жүрегіне жеткізген кербез сазды әнді жақсы көргенін ұмытпауымыз керек. Бүгінгі және келешек ұрпаққа қамқорлық жасау, еліміздің ежелден келе жатқан рухани-мәдени мұрасын дәріптеп, қастерлеу, оның болмысын тану, тектілігін тарихтың рухани керуеніне енгізу – өсудің талабы.
Ұлттық тәрбиенің адамгершілік ұстанымдары ұлттық құндылықтар нәрімен мәдени құндылыққа айналуы тиіс. Адам әрқашан білімді болуы керек. Еліміздің, ұлтымыздың бүгіні мен болашағын түсіну үшін білім қажет. Сондықтан, ең алдымен, қоғамның бүгінгі көзқарасымен үйлесетін елдің болашақ бағытын айқындау қажет. Заманауи білім беру жүйесіне әр елдің өз жолы бар. Білім елдің табиғи тамырынан ажыраса, білім беру сапасын жоғалтады. Сондықтан оны рухани насихаттап, ел тағдырымен байланыстырып, бүгінгі қоғаммен байланыстыру қажет. Бүгінгі таңда жас ұрпақты өз халқының тарихын, тегін, салт-дәстүрін, тілін жетік білетін, адами мәдениетті, адами қасиеттерді терең түсінетін шығармашыл тұлға етіп тәрбиелеу – өмір талабы, қоғам қажеттілігі. Өйткені, сонау ғасырлардан келе жатқан ұлттық құндылықтарымыз лирикалық, эпикалық және қаһармандық поэзия, ауыз әдебиеті шығармалары, ұлттық қоян-қолтық ұрыс өнері, ұлттық спорт түрлері, сондай-ақ, арқан тартыс, көкпар, бәйге, асық ату.
Ата-бабамыздың айтқан әрбір сөзінде терең мағына жатыр: «Балаға қызығасың, қоғамға тартсаң – бақытты боласың» деген қоғамда белгілі бір орын тауып, «балаларыңды тастамайынша, бүлдіршіндеріңе мызғымас дәстүр қалдырыңдар» деп ұлттық құндылықтарды үйрету, насихаттау, дәстүрді жаңғырту бала тәрбиесіне пайдаланбайтын сияқты. Бұл ұлттық тәрбиенің маңыздылығын көрсетеді. Қазақ халқының әлеуметтік тұрақтылығы мен мәдениеті үшін ұлттық құндылықтарды сақтаудың маңызы зор. Қазақ халқының тәлім-тәрбиелік ой-өрісі мен әдет-ғұрыптарының маңыздылығы мына тұстарда көрінеді: үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсету қазақ халқының өмірінде маңызды орын алған өсиет, қызмет, айтыс, шешендік сөздер, өлең-жырлар.
Алайда қазіргі диспропорцияның негізі – үлкенді сыйламау, ата-ананы менсінбеу, рәміздерді сыйламау, ұстазға қарсылық, басшыға бағынбау, т.б. Жас ұрпақтың мойнында жауапкершілік жоқ. Ұлт болудың басты факторларының бірі – ұлттық құндылықтарды насихаттаушы деген қате түсінік. Демек, адам өміріндегі тәрбие мен ұлттық сана басты мәселеге айналуы керек. Егеменді еліміздің өркендеуі үшін біз озық ел ретінде халқымызды жоймай, тек алға басатын біртұтас жолға түсуіміз керек. Жалпы, еліміздің құндылықтары бәрінен жоғары тұруы керек.
Салиходжаева Лаззат Орынбасарқызы,
«Ю.Гагарин атындағы №3 жалпы білім беретін мектеп» коммуналдық мемлекеттік мекемесі директорының тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасары
